Saturday, September 29, 2007

Tulai Kawlram Boruak Khaikhawm:

ziang kan tuah thei mi a um?
Sept. 29, 2007


Leitlun ramtin, ramsung ramlengah a ummi Kawlram milesa pawl hrang ahcun tulai Kawlram thu hi kan thlacam mi le kan ngaihven bik mi asi cio ding. Kawlram misa lawng si loin UN Secutity Council le General Assembly khalah Kawlram thu cu rel tel asi ih UN palai Mr. Gambari khal Kawlram a thleng zo ti cu zapi theh cio asizo. US, UK, EU, Russia, China, le leitlun ramtin ihsin Kawlram thu thawn pehpar in tongkam an thlak cio.kawl ralkap kumpi cu an mawhsiat cio. Ramsung ah phungki tlawng ziangmawzat cu siatsuah in phungkhi ziangmawzat cu vuak le velh, thawng thlak tiang an tuart ti ah thuthang dawn asi. Ramsung misa, le Japan journalist pa telin, mi ziangmawzat an thi zo. Kawlram ralkap kumpi in a simnak vek asile mi pahra tluk an thi ih ralkap sawmthum tluk hliamhma an tuar ti asi. Mi dang simdan vek asile, NPR radio in Yagon ih US embasy hnatuan tu thawn biak awknak vek asile, mi 200 ihsin 300 tluk an thi zo ding an zum. Leitlun thuthang, BBC, CNN, NPR, le ram tin ihsin international thuthangah a lar bik pakhat dinhmun ah a cang zo. 1988 (8888) lai ih cangvaihnak vek si nawn loin ramsung ihsin ralkap cangvai, phungkhi lamzin zawh, phungki tlawng ralkap pawlin an siatsuah mi, Japan pa an kah that lai leiparah a tlu ih a sawltal rero lai, tvp, leitlun khawmual in an zoh thei theh zo. Kawlram pi cu khui lamzin zawh in a feh ih Kawlram mipi hmakhua ah ziang in a hngak, Kawlram misa pakhat cio in ziang kan tuah thei mi a um, cu pawl cu Kawlram misa le leitlun ramtin ah million tel in an ruah bik mi pakhat le zoh ringring mi asi.

Ziangvek hmailam dinhmun kan tong thei?

Sim a harsa hrih lai, a tuan tuk lai, ziangvek dinhmun kan thleng ding timi cu mi tampi theih duh mi asiko nan sim theih asi hrih lo. Asinan, a fiang zetmi, a cang thei mi pawl a um:

· Kawlram uknak cu a tha lam a pan thei: leitlun rampi, US, UK, le ramdang pawl le UN thusim mi ngai in Kawl ralkap hotu pawlin Democracy duhtu, mipi le hotu pawl thawn biak awknak a suahter asile thathnemnak a suak phah thei. Ralkap pawlin tuihlan ih an tumtah mi, “Disciplined democracy” uk awknak dindingin an tumtah mi “Road Map” cu a zamrang thei bik in tuahsuak ding le mipi duhdan tlun ve dingin an tuah asile cucu thatnak bik lam asi thei. (Disciplined Democracy uknak ahcun Kawlram uknak constitution sungah kawl ralkap hrangah 25% parliament sheat reserve sak cia ding le Kawlram uktu lubik cu ralkap hnatuan upa kai dah tu si ding thu a tel.) Atuvek dinhmun asile Kawl ralkap pawlin an tumtah vekin “Disciplined Democracy” uknak din ding cu a hlawhtling lo sinsin ding in a lang.

· Ralkap kumpi a siat thei: ralkap sung lala ah lal cuh awknak a um thei. Mi hrekkhat in “Maung Aye in Than Shwe lalnak a cuh zo” tiah thu a than tla an um rero zo. Cun ralkap sungah hotu pakhatkhat lole burkhatkhat in tlunlam thupek ngai loin mipi an tansawn asile nasa ten ralkap uknak cu kuai thei fawn.
· Ralkap pawlin phungki pawl parah an tuah mi pawl thu ah kawlram mipi le ralkap sung misa lala an lungawi lo ih ralkap kumpi thupek thlun duh loin hna an tuan duh lo asile nasaten ralkap kumpi cun mipi uk thei nawn lo ding khawp in buainak a tong thei fawn.
· Ramsung mipi lakah, Iraq ram vek pawl thawn tahtthim tlak ding khawpin, a thup ralkap (secret army) din in ralkap pawl cu a thupin an do asile ralkap kumpi cun ram uk thitha thei loin a um thei fawn.
· A tuvek fang dinhmun laiah ceased-fire group pawlin letaw aw in kawl ralkap pawl do hai sehla ralkap kumpi cu a harsa sinsin ding. Asinan tutiang cu cuvek thu hla theih mi a um hrih lo.
· UN palai: UN palai, Mr. Gambari in Kawl ralkap le mipi, democracy duh tu pawl karlakah palai tuan in thu tha ruat pi dingin a timtuah mi pawl a pitlin asile thatnak lam a suak thei ve mi a um. Asinan, Kawl ralkap pawlin a nemzawng in biak awknak hi tuihlan tiangah an ngai pawimawh dah lo ruangah tu khalah an ngai pawimawh ding cu mi tamsawn in an zum lo.
· US, UK, ram dang pawl ziangtiang an tel thei: US cun kawlram kumpi economic sanction (kawlram thawn pursum leilawnnak tuahlo dingin) a tuah zo hlei ah Kawl ralkap upa tuanvo nei tu mi pahra pawl ih sumpai neihmi pawl cu US kuthnuai ih a ummi hmuahhmuah sumpai lam pawlkom ihsin phihsak theh ding ti ah thu a suah zo. UK, le EU, ram dang pawl khalin tui hlan hnakin na sinsin in kawl ram ralkap kumpi parah pehtlaihnak tuah an tum. Japan khal, Kawl ralkap pawlin Japan mi pakhat an kapthat mi parah nasa ten a thin a heng. Japan hi Kawlram bawmtu lakah a bawm tam bik tu pakhat asive ih Japan in Kawlram a bawmnak pawl a cawl ter asile Kawl ralkap kumpi hrangah thil pawi zet pakhat asi thei.
· Kawlram misa pawlin ziang an tuah: ramsung ah demonratration tuah sunzawm vivo asi lai hrih. Ramleng um pawl khalin ramtin ah, US, Canada, Norway, Korea, tvp, ramtin ih a ummi kawlram misa pawlin demonstration an tuah.


Ralkap pawl hril ding a mal sinsin:
· Kawlralkap pawlin daihnak in mipi aiawh hruaitu pawl thawn thu tha an rel ding maw, buainak nasa sinsin an tong ding maw, cumi pahnih hril ding an nei. Thu thaten rel loin tuihlan vekin hriamhrei hmangin an fehpi tum vivo asile kawlram sungah thisen suah awknak nasa sinsin a suak thei.


Ramleng um kawlram misa pawlin ziang kan tuah thei mi a um:

1. Demonstration tuah: mah le umnak cio ihsin mai umnak kumpi le thunei tu, International organization, UNO, tivek pawl hmaiah demonstration tuah, duh lonak le duhnak langter;
2. Thlacamnak: kawlram misa pawl hi sakhuanak lam ngaihven zetmi kan si vekin Kawlram thatnak ding hrang thlacam khawmnak tuah hi a thupi zet;
3. Sumpai thawh: Kawlram ram uknak a thleng awk nak ding hrangah sumpai neihsun lak ihsin thawh khawm in Kawlram uknak thleng awknak ding hrangah cangvaihnak bawm hi zo cio khal tuah thei mi asi. Tuah thei mi dang lakah a awlsam zet mi pakhat khal asi. Kawlram ramsungah a cang mi thu hla pawl leitlun hmun tintian, ram uktu le leitlun in a theihpi dingin ausuahpinak lamah sumpai thawn bawm ding hi zocio khal in tuah thei mi asi.Tuisan cu “information age” (Thuhla in rorel san) asi vekin ralkap thawnghra le meithal AK47 thawnghra thawn Kawl ralkap kumpi cu voilekhat ah cerek thawnghran thawn na kap hnakin ramsungah Kawl ralkap pawlin mipi, sualnak nei lo, an thah lai, an hrem lai, thiltha lo an tuah lai leitlun khawmualah na than mi hin hmual a nei sawn. Curuangah, mi zocio khalin Kawlram thatnak ding hrangah a neihsun sumpai malte thawn a tuah thei mi cu “Ramsung ah a cang rero mi thuthang, thudik, leitlun khawmual ah ausuahpi, theihter, cuvek ausuahpi nak ding hrangah a ausuahpi tu pawl sumpai in bawm” hi asi.

Mah le umnak, dinhmun cio ihsin mah le tithei tawk kan ram thatnak ding hrang thlaza cam phah in tang cio uhsi.



No comments: